Klasyfikacja ran
- Podział i klasyfikacja ran jest bardzo szeroki. Aby je usystematyzować, przyjęto kilka kryteriów.
Ze względu na głębokość rany dzielimy na:
- Rany otarte i zadrapania – uszkodzenie naskórka i powierzchownych warstw skóry. Są mało krwawiące, ale bolesne z powodu uszkodzeń zakończeń nerwowych.
- Rany cięte – spowodowane ostrym narzędziem, mają równe brzegi, mogą wymagać szycia, szybko się goją.
- Rany kłute – zadane długim ostrym narzędziem (nóż, gwóźdź, igła), mogą drążyć do jam ciała i uszkadzać narządy wewnętrzne, ryzyko zakażenia jest wysokie.
- Rany tłuczone – zadane tępym przedmiotem z dużą siłą, występuje stłuczenie tkanek, może dojść do złamania kości oraz uszkodzenia narządów wewnętrznych.
- Rany rąbane – to rany cięte, zadane masywnym narzędziem z większą siłą, czego efektem jest głębokie uszkodzenie tkanek, duże ryzyko zakażenia.
- Rany miażdżone – cechy rany tłuczonej przy większej sile urazu, dominuje zmiażdżenie i niedokrwienie uszkodzonych tkanek.
- Rany szarpane – powstają przy działaniu narzędzia rozrywającego tkanki, mają nierówne brzegi, trudno się goją i mają duże ryzyko zakażenia.
- Rany zatrute – spowodowane ukąszeniem przez jadowite zwierzęta, objawy zależne od rodzaju jadu – poza odczynem miejscowym i reakcją alergiczną mogą spowodować poważne, a nawet śmiertelne zatrucie.
- Rany kąsane – zadane zębami zwierząt, są połączeniem rany szarpanej i tłuczonej. Trudno się goją i ulegają zakażeniu.
- Rany postrzałowe – spowodowane działaniem pocisków lub ich części. Tworzą je wlot, kanał rany oraz wylot (rzadziej postrzał ślepy – brak wylotu).
- Rany oparzeniowe – mogą powstawać w wyniku oparzeń termicznych, chemicznych, elektrycznych, a sporadycznie na skutek radioterapii. Wyróżnia się trzy stopnie ran oparzeniowych: I°, II°, III° i IV°.
- Amputacje – urazowe lub planowe – to szczególny rodzaj rany obejmujący wiele tkanek i naczyń:
- Amputacja gilotynowa – powstaje na skutek wypadku z użyciem noża, siekiery, gilotyny – rana ma równe i gładkie brzegi.
- Amputacja ze zmiażdżeniem – może dojść podczas używania np. prasy, magla, tokarki czy frezarki. Rana ma cechy stłuczenia i zmiażdżenia tkanek.
- Amputacja awulsyjna – dotyczy wyrwania części ciała np. ręki, nogi. Rana jest poszarpana i ma cechy wielopoziomowego uszkodzenia tkanek.
Ze względu na stopień czystości wyróżnia się:
- Rany czyste – bez oznak infekcji i stanu zapalnego, bez kontaktu z zanieczyszczeniami.
- Rany czyste skażone – zanieczyszczone przez elementy z układu oddechowego, moczowego czy pokarmowego, ale w sposób kontrolowany.
- Rany skażone – powstają w stanach pourazowych lub w sytuacji naruszenia zasad sterylności podczas operacji.
- Rany zakażone, brudne – najczęściej w stanach pourazowych, zawierają tkanki martwicze, ciała obce, treści fizjologiczne.
Amputacje – urazowe lub planowe – to szczególny rodzaj rany obejmujący wiele tkanek i naczyń:
- Amputacja gilotynowa – powstaje na skutek wypadku z użyciem noża, siekiery, gilotyny – rana ma równe i gładkie brzegi.
- Amputacja ze zmiażdżeniem – może dojść podczas używania np. prasy, magla, tokarki czy frezarki. Rana ma cechy stłuczenia i zmiażdżenia tkanek.
- Amputacja awulsyjna – dotyczy wyrwania części ciała np. ręki, nogi. Rana jest poszarpana i ma cechy wielopoziomowego uszkodzenia tkanek.
Ze względu na przyczynę powstania, rany dzielą się na:
- Rany mechaniczne – pourazowe, chirurgiczne.
- Rany termiczne – oparzenia I-IV° oraz odmrożenia.
- Rany chemiczne – wywołane przez związki alkaiczne i kwasy.
- Rany popromienne – owrzodzenia w wyniku radioterapii.
- Rany owrzodzeniowe – wywołane przez zaburzenia metabolizmu, krążenia, stany zapalne, infekcje, nowotwory.
- Odleżyny – powstają na skutek ciągłego nacisku mechanicznego na tkanki miękkie, prowadząc do martwicy.
Pod względem szybkości gojenia:
- Rany ostre – niewielkie, bez cech zakażenia, szybko gojące się.
- Rany przewlekłe – rozległe, drążące, powikłane, gojące się powyżej 6 tygodni, często zakażone.
