Zakażenie miejsca operowanego

Zakażenia miejsca operowanego (ZMO) należą do jednych z najczęstszych i najpoważniejszych powikłań współczesnej chirurgii, przedłużają czas hospitalizacji i podnoszą koszty leczenia. ZMO może wystąpić zarówno podczas hospitalizacji, jak i po wypisie ze szpitala w przeciągu 30 lub 90 dni od operacji, w zależności od wykonywanego zabiegu. ZMO jest drugim co do częstości występowania zakażeniem na oddziałach zabiegowych (po zakażeniach układu moczowego).

Najczęściej ZMO stwierdza się w chirurgii jamy brzusznej, operacjach kardiochirurgicznych oraz po zabiegach ortopedycznych połączonych z wszczepianiem implantu. Statystyki pokazują, że zakażenie miejsca operowanego to powikłanie dotyczące 2-7 proc. wszystkich operacji.

W praktyce klinicznej wyróżnia się 3 podstawowe kategorie zakażeń miejsca operowanego:

• zakażenia powierzchowne – obejmują skórę i tkankę podskórną;
• zakażenia głębokie – obejmują tkanki głębiej położone, takie jak powięź i mięśnie;
• zakażenia jam ciała lub narządów.

Większość ZMO (ok. 70%) to zakażenia powierzchowne w miejscu cięcia chirurgicznego.

Należy pamiętać, że zakażenia miejsca operowanego stanowią czynnik ryzyka infekcji uogólnionej, która może prowadzić wielu powikłań, a nawet do sepsy. Największe ryzyko uogólnienia się zakażenia istnieje u pacjentów operowanych w obrębie jamy brzusznej, z ranami oparzeniowymi oraz chorobami towarzyszącymi np. cukrzyca, niewydolność nerek i w stanach obniżenia odporności. Na wystąpienie zakażenia w szczególności są podatne niemowlęta oraz osoby powyżej 65. roku życia.

Istnieje wiele skal czynników ryzyka zakażenia miejsca operowanego.

Najczęściej dzielimy je na:

• czynniki ryzyka ze strony pacjenta (wiek, choroba nowotworowa, stan odżywienia, hiperglikemia, choroby współistniejące, niewydolność krążenia, palenie tytoniu, aktywne zakażenia, nosicielstwo drobnoustrojów, otyłość, niewłaściwe nawyki higieniczne chorego, radioterapia, przyjmowanie leków immunosupresyjnych);
• czynniki związane z samym zabiegiem (przedoperacyjne, śródoperacyjne i pooperacyjne).

Pacjenci poddawani wysokospecjalistycznym i skomplikowanym zabiegom trwającym często wiele godzin, obarczeni są wieloma nakładającymi się na siebie czynnikami ryzyka. Podczas zabiegu operacyjnego może dojść do kontaminacji endogennej (np. w wyniku otwarcia przewodu pokarmowego) bądź egzogennej (w przypadku wydłużenia czasu trwania operacji). Ryzyko wystąpienia ZMO znacznie zwiększa przeprowadzenie operacji w polu skażonym lub brudnym. Bardzo ważna jest znajomość modyfikowalnych i niemodyfikowalnych czynników ryzyka wystąpienia ZMO. Prawidłowy nadzór nad procesem gojenia rany, szczególnie we wczesnym okresie pooperacyjnym, przyczynia się do znacznego zmniejszenia liczby zakażeń miejsca operowanego.

Zakażeniom miejsca operowanego można skutecznie zapobiegać i zdecydowanie warto.